แม่แจ่มแอ่...ความงามจากผ้าซิ่นตีนจกในศิลปะร่วมสมัย (Mae Chaem Ae… the aesthetic of Pha Sin Teen Jok in contemporary art)

Abstract

แม่แจ่มเป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดเชียงใหม่ที่มีเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมโดดเด่น โดยเฉพาะการทอผ้าซิ่นตีนจก ซึ่งเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ได้รับการสืบทอดมาอย่างยาวนาน ในการศึกษาวิจัยครั้งนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาบริบทวัฒนธรรมการทอผ้าซิ่นตีนจกของอำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ ในด้านประวัติความเป็นมา แนวคิด รูปแบบ อัตลักษณ์ และความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับการใช้ผ้าทอในวิถีชีวิตของผู้คน และ 2) สร้างสรรค์ศิลปะสื่อผสมและศิลปะจัดวาง โดยนำองค์ความรู้จากการศึกษาวัฒนธรรมการทอผ้ามาเป็นแรงบันดาลใจ เพื่อสะท้อนคุณค่าและความงามของลวดลายผ้าซิ่นตีนจกแม่แจ่มในรูปแบบศิลปะร่วมสมัย การศึกษาครอบคลุมพื้นที่ 2 ตำบลในอำเภอแม่แจ่ม ได้แก่ ตำบลท่าผา และตำบลช่างเคิ่ง โดยวิเคราะห์ข้อมูลจากเอกสาร แนวคิด ทฤษฎีทางศิลปะ และงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมการทอผ้าซิ่นตีนจก ทั้งในด้านประวัติศาสตร์ เทคนิค ลวดลาย และความเชื่อ เพื่อสังเคราะห์เป็นแนวคิดและเทคนิคในการสร้างสรรค์ศิลปะสื่อผสม ผลการวิจัยพบว่า 1) วัฒนธรรมการทอผ้าซิ่นตีนจกมีบทบาทสำคัญต่อวิถีชีวิตและความเชื่อทางพุทธศาสนาของคนแม่แจ่มมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ซึ่งสะท้อนผ่านลวดลายโบราณและร่วมสมัย และ 2) ผู้วิจัยได้สร้างสรรค์ผลงานศิลปะสื่อผสมโดยผสมผสานเทคโนโลยีกับวัฒนธรรมดั้งเดิม เพื่อถ่ายทอดคุณค่าและความงามของลวดลายผ้าซิ่นตีนจกในมิติศิลปะร่วมสมัย การสร้างสรรค์ครั้งนี้มีส่วนช่วยส่งเสริมความตระหนักรู้ถึงคุณค่าของลวดลายผ้าซิ่นตีนจก อันเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ และต่อยอดสร้างคุณค่าใหม่ให้กับสังคมและเยาวชนรุ่นใหม่ในพื้นที่ต่อไป

Mae Chaem is a district in Chiang Mai Province distinguished by its prominent cultural identity, particularly the weaving of the Pha Sin Teen Jok, a traditional textile art form that has been preserved and passed down through generations. This research aims to: 1) examine the cultural context of Pha Sin Teen Jok weaving in Mae Chaem—including its history, concepts, styles, identities, and associated beliefs reflected in everyday life—and  2) create mixed media and installation artworks inspired by the cultural knowledge gained from this study, in order to express the value and aesthetic qualities of Pha Sin Teen Jok in a contemporary art form. The study focuses on two sub-districts in Mae Chaem: Tha Pha and Chang Khing. Relevant documents, art theories, and prior research on Pha Sin Teen Jok—including its history, techniques, motifs, and cultural beliefs—were analyzed to synthesize ideas and methods for the creation of mixed media artworks. The findings indicate that: 1) the culture of Pha Sin Teen Jok weaving has played a significant role in the lifestyle and Buddhist beliefs of Mae Chaem communities from the past to the present, as reflected in both traditional and contemporary motifs; and 2) the researcher produced mixed media artworks that integrate new technology with traditional cultural elements to communicate the value and beauty of Pha Sin Teen Jok within the framework of contemporary art. This creative practice helps raise awareness of the cultural significance of Pha Sin Teen Jok motifs—an important form of  intangible cultural heritage—and promotes the continued development of cultural value among local communities and younger generations.