เจดีย์หลวงมหาธาตุกลางเวียง: ภาพสะท้อนคติจักรพรรดิราช ในรัชสมัยพระเจ้าติโลกราช (พ.ศ. 1984 - พ.ศ. 2030)

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภาพสะท้อนคติพระจักรพรรดิราชในรัชสมัยของพระเจ้าติโลกราชแห่งอาณาจักรล้านนา ผ่านบทบาทในการอุปถัมภ์ค้ำชูพระศาสนา โดยใช้แนวคิดธรรมราชาและคติพระจักรพรรดิราชมาช่วยเสริมความมั่นคงสิทธิธรรมและพระราชอำนาจ  โดยศึกษาจากตำนานชินกาลมาลีปกรณ์ มูลศาสนา และตำนานพระธาตุเจดีย์หลวง ประกอบกับการตีความองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมและวิธีการทางประวัติศาสตร์ศิลป์ เพื่อวิเคราะห์สิ่งที่เป็นภาพแฝง บทบาทในด้านการศาสนาและการเมืองของพระองค์ การศึกษานี้พบว่าการที่พระองค์เลือกเสริมสร้างบูรณะเจดีย์หลวง อาจมีความเกี่ยวข้องกับคติมหาโพธิมณฑล เนื่องจากการสถาปนาพระเจ้านั่งใต้ไม้ศรีมหาโพธิเป็นฐานรากเจดีย์ตั้งแต่รัชสมัยพระเจ้าแสนเมืองมา การเสริมสร้างเป็นเจดีย์กระพุ่มยอดเดียว มีช้างและสิงห์ล้อมที่ฐาน พระปฏิมาปางสมาธิใต้ควงไม้มหาโพธิที่ซุ้มจรณัม และการอัญเชิญพระแก้วมรกตมาประดิษฐานที่เจดีย์หลวง เหล่านี้ล้วนสื่อนัยยะความสำคัญของคติมหาโพธิมณฑล สายดือทวีปอันเป็นจุดศูนย์กลางจักราวาลตามคติพุทธที่มีส่วนเสริมสร้างความเป็นพระจักรพรรดิราช ด้วยการนำหลักธรรมคำสอนของพระพุทธศาสนา มาเป็นเครื่องมือสร้างคติความเชื่อร่วมกันในหมู่อาณาประชาราษฎร์ในยุคสมัยนั้น