รูปแบบการนำเสนอเนื้อหาของรายการธรรมะในโทรทัศน์ไทย

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความแตกต่างของรูปแบบการนำเสนอเนื้อหารายการธรรมะที่ออกอากาศในโทรทัศน์ไทย ซึ่งการวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยทำการวิเคราะห์เนื้อหาเชิงคุณภาพ (Textual Analysis) ของรายการธรรมะ ด้วยแนวคิดและทฤษฎีดังต่อไปนี้ แนวคิดการผลิตรายการโทรทัศน์ แนวคิดการเล่าเรื่องและแนวคิดการเผยแผ่ธรรมะในพระพุทธศาสนา

ผลการวิจัยพบว่า รูปแบบการนำเสนอเนื้อหาของรายการธรรมะทั้ง 5 รูปแบบ ได้แก่ รูปแบบ บรรยาย รูปแบบสัมภาษณ์ รูปแบบการ์ตูน รูปแบบละครและรูปแบบสารคดี มีทั้งความเหมือนกันและความแตกต่างกันกล่าวคือ มีแก่นเรื่อง (Theme) เหมือนกัน โดยรายการธรรมะทั้ง 5 รูปแบบ ต้องการนำเสนอหลักธรรมะซึ่งเป็นคำสอนจากสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เพื่อปลูกฝังแนวคิดธรรมะในการดำเนินชีวิตของมนุษย์ แต่ที่แตกต่างกัน คือ 1.การนำเสนอเนื้อหาคือ รายการธรรมะรูปแบบบรรยายและรูปแบบสัมภาษณ์เป็นการนำเสนอเนื้อหาด้วยการบรรยาย การพูดคุย การสนทนาเกี่ยวกับหลักธรรมคำสอน และหลักปฏิบัติมีจุดเด่นอยู่ที่ผู้ดำเนินรายการคือพิธีกรและพระภิกษุสงฆ์ ส่วนรายการธรรมะที่นำเสนอด้วยรูปแบบการ์ตูน รูปแบบละครและรูปแบบสารคดี เป็นการสอนธรรมะแบบสาระบันเทิง มีการนำเสนอเนื้อหาด้วยเรื่องราวที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวันของคนทั่วไป และสอดแทรกหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา เข้าไปในเนื้อเรื่อง ซึ่งเนื้อหาส่วนใหญ่จะเป็นเรื่องสั้นสามารถเข้าใจได้ง่ายไม่ซับซ้อน 2.ตัวละคร ในรายการธรรมะรูปแบบบรรยายและรูปแบบสัมภาษณ์ มีการเล่าเรื่องโดยพิธีกรและพระภิกษุสงฆ์ ดำเนินรายการด้วยการบรรยายธรรมหรือการเทศน์หลักธรรม ทำให้เกิดความเข้าใจเฉพาะกลุ่มที่มีพื้นฐานของธรรมะอยู่แล้ว อาจทำให้ขาดความน่าสนใจในกลุ่มวัยรุ่น ส่วนรายการธรรมะที่นำเสนอด้วยรูปแบบการ์ตูน รูปแบบละครและรูปแบบสารคดี จะมีการเล่าเรื่องโดยใช้ตัวละครและพิธีกรแสดงให้ผู้ชมได้เห็นการกระทำและ ผลที่เกิดขึ้นเพื่อให้เข้าใจหลักธรรมได้ง่าย 3.ภาพและเสียง ในรายการธรรมะรูปแบบบรรยายและรูปแบบสัมภาษณ์ มีการนำเสนอด้วยภาพที่มีลักษณะการวางกล้องตายตัว ไม่มีการเคลื่อนย้ายมุมภาพ เพื่อต้องการเน้นลักษณะของผู้บรรยายธรรมหรือการสนทนาธรรม แต่ลักษณะการถ่ายภาพดังกล่าวทำให้ภาพดูนิ่งไม่มี ความเคลื่อนไหวทำให้ขาดความน่าสนใจ ส่วนรายการธรรมะรูปแบบการ์ตูน รูปแบบละครและรูปสารคดี มีการสร้างสรรค์การถ่ายทำด้วยมุมภาพขนาดต่างๆ เพื่อแสดงอารมณ์ของตัวละคร มีกระบวนการการตัดต่อ และลำดับภาพที่ทันสมัย เล่าเรื่องด้วยภาพที่มีความสวยงามและเสียงที่หลากหลาย ทั้งเสียงบรรยายเสียงการสนทนาของผู้ดำเนินรายการ เสียงดนตรีบรรเลงและเสียงประกอบเน้นให้ภาพและบรรยากาศ มีความสำคัญมากยิ่งขึ้นส่งผลให้เกิดความน่าสนใจ และเป็นองค์ประกอบสำคัญที่ดึงดูดให้ผู้ชมติดตามชมรายการ