การถ่ายทอดเทคโนโลยีการจัดการน้ำหลังการเลี้ยงกุ้งในพื้นที่น้ำจืดตามแนวพระราชดำริ

บทคัดย่อ

จากปัญหาการเลี้ยงกุ้งด้วยน้ำระบบความเค็มต่ำในพื้นที่น้ำจืด เป็นแหล่งกำเนิดมลพิษที่ก่อให้เกิดผลกระทบต่อระบบนิเวศและสิ่งแวดล้อม เนื่องจากการระบายน้ำทิ้งหลังการเลี้ยงกุ้งออกสู่พื้นที่สาธารณะที่ขาดการจัดการอย่างเหมาะสม ส่งผลให้เกิดความขัดแย้งระหว่างผู้ใช้ประโยชน์จากดินและน้ำ ผู้วิจัยจึงสนใจทำการวิจัยเรื่องนี้ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบริบทของเกษตรกรและพื้นที่เลี้ยงกุ้งในพื้นที่น้ำจืด เพื่อพัฒนารูปแบบการจัดการน้ำหลังการเลี้ยงกุ้งในพื้นที่น้ำจืด เพื่อถ่ายทอดเทคโนโลยีการจัดการน้ำหลังการเลี้ยงกุ้งในพื้นที่น้ำจืดตามแนวพระราชดำริ และประเมินรูปแบบการถ่ายทอดเทคโนโลยี มีกลุ่มตัวอย่างจำนวน 369 ราย คัดเลือกโดยการสุ่มตัวอย่างแบบง่าย เก็บรวบรวมข้อมูลโดยลงพื้นที่พบเกษตรกรบริเวณฟาร์มเลี้ยงกุ้งในเขตที่ราบลุ่มภาคกลาง เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยประกอบด้วย (1) แบบสอบถาม (2) สาธิตการทดลอง โดยใช้เทคโนโลยีการบำบัดน้ำเสียตามแนวพระราชดำริ ด้วยระบบพืชกรองน้ำเสีย

ผลการวิจัย สรุปได้ว่า เกษตรกรนิยมเลี้ยงกุ้งขาวเป็นการเลี้ยงแบบพัฒนา ที่ระดับความเค็มของน้ำประมาณ 3 ส่วนในพัน หลังการเลี้ยงส่วนใหญ่จะปล่อยน้ำทิ้งลงสู่แหล่งน้ำสาธารณะหรือออกสู่สิ่งแวดล้อมโดยไม่มีการจัดการ ส่วนฟาร์มที่มีการจัดการน้ำทิ้งจะใช้วิธีการขังน้ำไว้ในบ่อพักให้ตกตะกอนก่อนปล่อยน้ำทิ้ง เกษตรกรมีความรู้ด้านการแก้ปัญหาการแพร่กระจายความเค็มตามวิถีชุมชน แต่ขาดความรู้ด้านการจัดการน้ำตามแนวพระราชดำริ และเกษตรกรมีความต้องการการถ่ายทอดเทคโนโลยี การบำบัดน้ำเสียตามแนวพระราชดำริด้วยระบบพืชกรองน้ำเสีย โดยวิธีการสาธิตการทดลอง เพราะได้รับประสบการณ์ตรงในเชิงรูปธรรมอย่างชัดเจนตามขั้นตอน สามารถเข้าใจและนำไปปฏิบัติตามได้ด้วยตัวเอง และเกษตรกรมีทัศนคติที่ดีมีจิตสำนึกในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ผลการสาธิตการทดลองน้ำมีความเป็นกรดและด่างอยู่ในช่วงระหว่าง 6.5-8.5 ความเค็มไม่เปลี่ยนแปลง ค่าบีโอดี คุณภาพน้ำดีขึ้นร้อยละ 73.65 สารแขวนลอยคุณภาพน้ำดีขึ้นร้อยละ 44.13 แอมโมเนีย คุณภาพน้ำดีขึ้นตรวจไม่พบ (Not Detected) ฟอสฟอรัสรวม คุณภาพน้ำดีขึ้นร้อยละ 27.18 ไฮโดรเจนซัลไฟด์ คุณภาพน้ำดีขึ้นร้อยละ 83.72 ไนโตรเจนรวมคุณภาพน้ำดีขึ้นร้อยละ 5.09