รูปแบบการพัฒนาคณะกรรมการสถานศึกษา สังกัดสำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยกรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาสภาพปัญหาและความต้องการในการพัฒนาคณะกรรมการสถานศึกษา และ (2) นำเสนอรูปแบบการพัฒนาคณะกรรมการสถานศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยกรุงเทพมหานคร ประชากรที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ แบ่งได้ 2 กลุ่มคือ กลุ่มที่ 1 คณะกรรมการสถานศึกษาของสถานศึกษา ในสังกัดสำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยกรุงเทพมหานคร จำนวน 50 เขต เขตละ 9 คน รวมทั้งสิ้น 450 คน กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัย ผู้วิจัยทำการสุ่มอย่างง่ายจากคณะกรรมการสถานศึกษาในแต่ละเขต เขตละ 5 คน รวมทั้งสิ้น 250 คน เพื่อศึกษาสภาพปัญหาและความต้องการในการพัฒนาคณะกรรมการสถานศึกษา กลุ่มที่ 2 ผู้ทรงคุณวุฒิได้มาโดยการเลือกแบบเจาะจงเฉพาะผู้บริหารที่ดำรงตำแหน่งบริหารการศึกษาหรือเคยดำรงตำแหน่ง ผู้อำนวยการสำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบ และรับผิดชอบในการบริหารการศึกษาตามอัธยาศัยระดับจังหวัด ไม่น้อยกว่า 5 ปี จำนวน 19 คน เพื่อสัมภาษณ์ประเด็นต่างๆ ดังนี้ 1) หน่วยงานที่รับผิดชอบในการบริหารคณะกรรมการสถานศึกษา 2) เป้าประสงค์ในการพัฒนา 3) หลักสูตร 4) คุณลักษณะอันพึงประสงค์ของคณะกรรมการสถานศึกษา 5) วิธีการพัฒนา และ 6) ปัญหาในการพัฒนาคณะกรรมการสถานศึกษา เมื่อได้ข้อมูลแล้วผู้วิจัยได้นำมาสังเคราะห์และสร้างรูปแบบจำลอง การพัฒนาคณะกรรมการสถานศึกษา หลังจากได้รูปแบบการพัฒนาคณะกรรมการสถานศึกษา แล้วผู้วิจัยจัดสนทนากลุ่ม (Focus Group) โดยเชิญผู้ทรงคุณวุฒิด้านการจัดการศึกษานอกระบบและการจัดการศึกษาตามอัธยาศัย จำนวน 19 คน ร่วมกันพิจารณาถึงความเป็นไปได้ของรูปแบบ แล้วนำมาปรับปรุงเพื่อได้รูปแบบการพัฒนาคณะกรรมการสถานศึกษาสังกัดสำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยกรุงเทพมหานคร

ผลการวิจัยปรากฏว่า ความคิดเห็นเกี่ยวกับสภาพปัญหาโดยภาพรวมอยู่ในระดับปานกลางทุกด้าน สำหรับความต้องการในการพัฒนาโดยภาพรวมอยู่ในระดับปานกลาง เมื่อพิจารณาเป็นรายด้านพบว่า ด้านการให้คำปรึกษาและข้อเสนอแนะและงานด้านอื่นๆ อยู่ในระดับปานกลาง ส่วนด้านการระดมทุนทางสังคมและทรัพยากรจากชุมชน และด้านการติดตามและเสนอแนะผลงานอยู่ในระดับปานกลาง

รูปแบบการพัฒนาคณะกรรมการสถานศึกษาสังกัดสำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยกรุงเทพมหานคร ประกอบด้วย 1) ปัจจัยนำเข้า มี 3 ส่วนได้แก่ ส่วนที่ 1 ระบบการบริหาร ซึ่งต้องมีหลักการกระจายอำนาจการบริหาร โดยธรรมาภิบาลและมีส่วนร่วมเป้าหมายในการพัฒนาสมรรถนะเชิงความรู้ เจตคติและการปฏิบัติ ส่วนที่ 2 หลักสูตรเพื่อพัฒนาบทบาทหน้าที่ของคณะกรรมการสถานศึกษา และส่วนที่ 3 คุณลักษณะที่พึงประสงค์ 2) กระบวนการ ได้แก่ กระบวนการ บริหาร PDCA และวิธีการพัฒนา 3) ผลผลิตได้แก่ ตัวบ่งชี้ความสำเร็จในด้านปัจจัยกระบวนการและผลผลิต 4) เงื่อนไขความสำเร็จในด้านปัจจัยนำเข้า ได้แก่ สื่อและวิธีการที่นำมาพัฒนาคณะกรรมการสถานศึกษาเหมาะสมกับความแตกต่างของบุคคล การคัดเลือกคณะกรรมการด้วยความโปร่งใส การสร้างวิสัยทัศน์ของผู้บริหารต่อการบริหารแบบคณะกรรมการเงื่อนไขความสำเร็จในด้านกระบวนการคือ การนำกระบวนการ PDCA มาใช้ในการบริหารทั้งระบบ

ผลจากการสนทนากลุ่ม (Focus Group) รูปแบบการพัฒนาคณะกรรมการสถานศึกษาในสังกัดสำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย กรุงเทพมหานคร ผู้ทรงคุณวุฒิยอมรับใน 3 ประเด็นนี้คือ ยอมรับในรูปแบบการพัฒนา คณะกรรมการสถานศึกษายอมรับองค์ประกอบต่างๆ ในแผนภาพรูปแบบการพัฒนาคณะกรรมการสถานศึกษา และเห็นว่ามีความเหมาะสมในการนำรูปแบบการพัฒนาสถานศึกษาไปใช้