ผู้กระทำความผิดหลายคน: ศึกษากรณีผู้ใช้และผู้ถูกใช้ขาดคุณสมบัติเฉพาะตัวที่กฎหมายกำหนด

บทคัดย่อ

ในการกระทำความผิดอาญาครั้งหนึ่ง ๆ ที่มีผู้เข้าส่วนร่วมในการกระทำความผิดหลายคน แต่ละคนเข้ามีส่วนร่วมในการกระทำความผิดมากน้อยแตกต่างกัน โทษของแต่ละคนจึงแตกต่างกันไปด้วย หากเป็นตัวการตามมาตรา 83 ต้องระวางโทษตามที่กฎหมายกำหนดไว้สำหรับการกระทำนั้น  หรือเป็นผู้ใช้ตามมาตรา 84 ซึ่งกฎหมายกำหนดให้รับโทษเสมือนตัวการ  หรือเป็นผู้สนับสนุนการกระทำความผิดของผู้อื่นตามมาตรา 86 ซึ่งกฎหมายกำหนดให้รับโทษสองในสามของโทษที่กำหนดไว้สำหรับความผิดที่สนับสนุนนั้น

อย่างไรก็ตาม มีประเด็นปัญหาที่ควรศึกษาในฐานความผิดที่กฎหมายกำหนดคุณสมบัติเฉพาะตัวที่กฎหมายกำหนด เช่น มาตรา 161 ความผิดฐานเจ้าพนักงานปลอมเอกสาร หรือมาตรา 157 ความผิดฐานเจ้าพนักงานปฏิบัติหรือละเว้นการปฏิบัติหน้าที่โดยมิชอบหรือโดยทุจริต บุคคลที่ไม่มีคุณสมบัติเฉพาะตัวดังกล่าวย่อมไม่อาจเป็นผู้กระทำความผิดหรือเข้ามีส่วนร่วมในการกระทำความผิดได้ บุคคลนั้นจึงมีความรับผิดเพียงในฐานะผู้สนับสนุนเท่านั้น ยกตัวอย่าง เช่น กรณีที่บุคคลธรรมดาใช้เจ้าพนักงานให้ไปปลอมเอกสาร เจ้าพนักงานย่อมมีความผิดตามมาตรา 161 ในฐานะผู้กระทำความผิด ส่วนคนธรรมดาจะเป็นผู้ใช้ในความผิดตามมาตรา 161 ไม่ได้ เพราะคนธรรมดาเป็นตัวการไม่ได้ คนธรรมดาจึงผิดได้แค่เป็นผู้สนับสนุนในความผิดฐานเจ้าพนักงานปลอมเอกสารตามมาตรา 161 ประกอบมาตรา 86 เท่านั้น (คำพิพากษาฎีกาที่ 2079/2536) ในทางกลับกัน เจ้าพนักงานใช้ให้คนธรรมดาปลอมเอกสาร คนธรรมดาไม่อาจมีความผิดตามมาตรา 161 ได้เพราะขาดคุณสมบัติเฉพาะตัวที่กฎหมายกำหนด จึงผิดได้แต่เพียงความผิดฐาน (คนธรรมดา) ปลอมเอกสารสิทธิ มาตรา 265 เจ้าพนักงานผู้ใช้จึงผิดเพียงแค่ใช้ให้คนธรรมดาปลอมเอกสารตามมาตรา 265 ประกอบมาตรา 84 เท่านั้น (คำพิพากษาฎีกาที่ 2907/2526)